ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ: ΒΙΚΤΟΡ Η' ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ

 

«ΒΙΚΤΟΡ Η’ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ» 

του Ροζέ Βιτράκ

Θέατρο «ΣΤΑΘΜΟΣ»

Βίκτωρος Ουγκώ 55, Μεταξουργείο

 

Μετάφραση – Δραματουργική συνεργασία: Δημήτρης Ντάσκας

Σκηνοθεσία: Κώστας Παπακωνσταντίνου 

® Διανομή (με σειρά εμφάνισης): Βικτόρ: Μάνος Καρατζογιάννης, Λιλή: Μαριάννα Ντίρου, Εστέρ: Ηλέκτρα Φραγκιαδάκη, Εμιλί: Τζίνη Παπαδοπούλου, Σαρλ: Θανάσης Χαλκιάς, Τερέζ: Νεκταρία Γιαννουδάκη, Αντουάν: Θανάσης Βλαβιανός, Στρατηγός: Δημήτρης Φραγκιόγλου, Ίντα: Αγγελική Μαρίνου

 

Αναλύει η Μαρίνα Αποστόλου την παράσταση της Κυριακής 1 Ιουνίου 2025 (στις 7.00 μ.μ.)

«ΠΕΘΑΙΝΩ ΑΠΟ ΘΑΝΑΤΟ. ΕΙΝΑΙ Ο ΕΣΧΑΤΟΣ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΜΟΝΑΔΙΚΙΣΜΟΥ…»

Σύνοψη: Βρισκόμαστε στα 1909 στο διαμέρισμα της αστικής οικογένειας Πωμέλ στο Παρίσι. Είναι η βραδιά του εορτασμού των γενεθλίων του μονάκριβου παιδιού τους του Βικτόρ, ο οποίος γίνεται εννέα ετών αν και σε όψη και διανοητική ανάπτυξη είναι πολύ μεγαλύτερος. Στο πάρτι αυτό είναι καλεσμένοι και οι στενοί φίλοι της οικογένειας, το ζεύγος Μανιώ και η κόρη τους Εστέρ μαζί με τον στρατηγό Ετιέν Λονσεγκούρ (δεν ακούγεται το όνομά του στην παράσταση). Τους υπηρετεί η Λιλή καθόλη τη διάρκεια της βραδιάς, ακόμα και στον ύπνο τους, ενώ προκύπτει και μία απρόσμενη μαυροφορεμένη επισκέπτης, η Ίντα, μια όμορφη, μυστηριώδης αλλά με ένα δύσοσμο εντερικό πρόβλημα γυναίκα. Η κατάληξη της βραδιάς θα είναι τραγική και μαζί φιλοσοφική με δυσάρεστα γεγονότα να λαμβάνουν χώρα μετά από σημαντικές αποκαλύψεις για την πλάγια αλλά όχι άγνωστη δράση των προσώπων.

Το θέατρο του παραλόγου: Παρόλη τη γραμμική πορεία του έργου, που θα πει ότι συναντάμε αρχή, μέση και τέλος (με κορύφωση και λύση και συμπέρασμα) το εν λόγω δραματικό κείμενο ανήκει, όπως είναι και προφανές άλλωστε, στο είδος του θεάτρου του παραλόγου. Γραμμένο εξάλλου στα 1929, μια από τις πιο εμβληματικές χρονιές παγκοσμίως λόγω του πασίγνωστου οικονομικού Κραχ, ήτοι πολύ κοντά στην εμφάνιση της συγκεκριμένης τάσης στα λογοτεχνικά πράγματα της Γαλλίας (επίσημη ίδρυση το 1924 με τον André Breton) το κείμενο του Βιτράκ δεν θα μπορούσε παρά να είναι εμποτισμένο από το βαρύ και μεθυστικό άρωμα του υπερρεαλισμού. Υπερβολές, παραλογισμός και παραίσθηση, μπουφονική διάθεση, παραλήρημα σε μορφή τιράντας, ασύνδετα γεγονότα ενίοτε, φάρσα, προσωποποίηση εννοιών, υπονοούμενα, έμμεσα μηνύματα αλλά και τραγικά συμβάντα που θλίβουν και ωθούν στον προβληματισμό είναι οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιεί ο Γάλλος δραματουργός για αυτή του τη δημιουργία. Επιπρόσθετα, σαφώς επηρεασμένος από τα προσωπικά του βιώματα (δείχνει να φέρει αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με τον Βικτόρ της διάνοιάς του και αν διαβάσει κανείς τη βιογραφία του και δη το πώς πέρασε την παιδική του ηλικία θα το διαπιστώσει) δεν διστάζει να αναμείξει στοιχεία της ζωής του μέσα εκεί για να ξορκίσει μέσα από το παράλογο τα όσα τον επηρέασαν όσο ήταν ακόμα μικρός.

Ένα έργο για τα παιδιά: Για μένα, το Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία είναι ένα έργο καθαρά υπέρ των παιδιών. Και όχι μόνο επειδή στο τέλος, σε μια κρίση «λογικής» ακούγεται «αρκεί να έχει γλιτώσει το παιδί» αλλά επειδή καθόλη τη διάρκεια του έργου παρατηρούμε δύο παιδιά, πρώτα τον Βικτόρ και μετά την Εστέρ να είναι θύματα των πράξεων και των ελλειμμάτων των γονιών τους. Οι γονείς που δεν έχουν επιτύχει την ισορροπία στη ζωή τους και ζουν βουτηγμένοι στο ψέμα, που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα, ξεσπούν στα παιδιά τους με βία σωματική και τα πληγώνουν με την υποκρισία και τον εγωκεντρισμό τους (Ο Βικτόρ στο έργο τρώει ξύλο από τον Σαρλ, τον πατέρα του μέχρι που ματώνει ενώ η Εστέρ δέχεται χαστούκια από τη μητέρα της Τερέζ που τραυματίζουν λόγω των δαχτυλιδιών που εκείνη φορά. Αναρωτιέται με αθωότητα: «Τι θα πει κερατάς;» ενώ όπως ευφυέστατα παρατηρεί ο Βικτόρ τα χαστούκια που την τιμωρούν είναι η ίδια μέθοδος που θα την συνεφέρουν όταν θα χρειαστεί). Ο Βικτόρ, αυτό το δημιούργημα του πνεύματος και της αισθητικής του Βιτράκ, υπερφυσικός, πανέξυπνος και ξεχωριστός, μοναδικός, μεγαλώνει απότομα και στα εννιά του έτη μόλις είναι ώριμος αρκετά για να ξεσκεπάσει τον φρικτό χαρακτήρα των ενηλίκων και μετά να φύγει αφού έχει πια εκπληρώσει την αποστολή του…

Βγάζοντας τη γλώσσα στον καθωσπρεπισμό και στον θάνατο: Ζευγάρια δήθεν ευτυχισμένα που διαβιούν σε καλά διαμερίσματα σε μητροπόλεις, που η ευτυχία τους έχει ολοκληρωθεί με τη γέννηση ενός πανέξυπνου παιδιού που κανείς δεν το υποψιάζεται ποτέ για καμιά ζημιά, βεγγέρες για εορτασμό γενεθλίων, λυκοφιλίες και ψεύτικα χαμόγελα, νόθα παιδιά, εξωσυζυγικές σχέσεις με άτομα υπεράνω πάσης υποψίας, ερωτικές επαφές με κοπέλες, άρα γυναίκες πιο ευάλωτες, του υπηρετικού προσωπικού, ακριβά σερβίτσια και μπιμπελό, νεαρά κορίτσια που μόνο στόχο (από την κοινωνία) έχουν μια μέρα να γίνουν καλές σύζυγοι και σωστές μητέρες, μελλοντικοί συμπεφωνημένοι από νωρίς γάμοι, γυναίκες που γνωρίζουν τις απιστίες του άντρα τους αλλά συμπεριφέρονται φυσιολογικά αλλά και θρησκοληψία συνθέτουν το παζλ μιας καθώς πρέπει κοινωνίας που από μέσα είναι σαθρή και από κάτω ετοιμόρροπη. Ο θάνατος θα έρθει σαν λύση μοναδική και άφευκτη για κάποια από τα πιο κεντρικά πρόσωπα της ιστορίας του Βιτράκ. Ωστόσο, αν και μαυροφορεμένος και τρομακτικός αρχικά, σύντομα θα υποβαθμιστεί και θα αποδειχθεί γελοίος σε σημείο που θα αναγκαστεί να αποχωρήσει άτακτα από το μεγαλοαστικό σαλόνι των Πωμέλ. Ο λόγος, βέβαια, για την απρόσκλητη Ίντα Νεκροβάρ, που ισχυρίζεται πως γνωρίζει την κυρία Πωμέλ, αν και η τελευταία δεν την αναγνωρίζει και παραξενεύεται.   

Η περίπτωση του ηθοποιού Μάνου Καρατζογιάννη: Τι να πω για αυτόν τον υπέροχο ηθοποιό, αυτόν τον υπηρέτη της υποκριτικής τέχνης, για αυτόν τον σκληρά εργαζόμενο καλλιτέχνη και διευθυντή του θεάτρου «Σταθμός» που κάθε φορά που τον βλέπω επί σκηνής είναι και καλύτερος, και πιο εξελιγμένος! Που όταν παίζει, εκπέμπει ολόκληρος μια απίστευτη ενέργεια, μια σπάνια ζωντάνια και θετικότητα που φτάνει κάτω στην πλατεία και αγκαλιάζει σαν απαλό, αραχνοΰφαντο πέπλο το κοινό… Και πάντα μέσα από ρόλους αξιώσεων, όπως αυτός τώρα του Βικτόρ που του πήγε γάντι τόσο με βάση την εμφάνισή του όσο και με βάση την ερμηνευτική του δεινότητα. Είναι κάτι που το λέω σπάνια: ο Καρατζογιάννης αξίζει να μελετηθεί ακαδημαϊκά ως περίπτωση ηθοποιού στο θέατρο. Θα ήταν μια σαγηνευτική ερευνητική διαδρομή…

Η σκηνοθεσία του Κώστα Παπακωνσταντίνου σε συνδυασμό με την επιμελημένη κίνηση των ηθοποιών:  Και πάμε στην άριστη σκηνοθεσία του Κώστα Παπακωνσταντίνου, ενός καλλιτέχνη πολύ χαμηλών τόνων που όντως του ταιριάζει η ρήση ότι «μιλάει μέσα από τη δουλειά του». Εργάστηκε πάνω στο κείμενο του Βιτράκ, είναι φανερό, και συντόνισε έναν πολυπρόσωπο θίασο προσφέροντας όντως θέατρο του παραλόγου χωρίς εκπτώσεις χωρίς συμβιβασμούς. Μου άρεσε, ας πούμε, η προσθήκη της εναρκτήριας σκηνής με τον Βικτόρ να εισέρχεται στη σκηνή με την τούρτα και τους παρευρισκόμενους να του τραγουδούν το κλασικό τραγούδι των γενεθλίων (έτσι μας συστήνει όλους τους φορείς της δράσης και δίνεται έμφαση στην ηλικία του Βικτόρ – σημείο εκκίνησης). Συνεργάστηκε δημιουργικά με τον Ηλία Χατζηγεωργίου που φρόντισε για την κίνηση των ηθοποιών, θεμελιώδης παράμετρος όταν έχουμε να κάνουμε με μια κατάσταση παραφροσύνης. Και έντυσε την κίνηση αυτή με τους εύστοχους ήχους του Τηλέμαχου Μούσα μένοντας σταθερός στον στόχο του. Ανέδειξε τους ηθοποιούς του, έναν προς έναν, κανείς δεν έμεινε στην αφάνεια ή δεν παραμερίστηκε. 

Ο θίασος: Η Ηλέκτρα Φραγκιαδάκη που ενσάρκωσε την Εστέρ, φάνηκε από τις λεπτομέρειες κίνησης, εκφοράς λόγου και ερμηνείας, ότι είναι μια πολύπλευρα κατεργασμένη καλλιτέχνις, η Αγγελική Μαρίνου που είχε μικρό αλλά καθοριστικό ρόλο – εκείνον του θανάτου, ο Θανάσης Βλαβιανός που τον είχε αρρωστήσει ψυχικά ο πόλεμος και οι συνέπειές του, η Νεκταρία Γιαννουδάκη, η χυμώδης και σκληρή ερωμένη, ο Θανάσης Χαλκιάς ο μοιχός και ο πατέρας που τιμωρεί και αυτοτιμωρείται, η Τζίνη Παπαδοπούλου, η σωστή σύζυγος που εθελοτυφλεί, ο Δημήτρης Φραγκιόγλου σε διπλή διανομή του στρατηγού και του γιατρού, ιδίως παίζοντας τον γιατρό ήταν ακόμα καλύτερος ειδικά στις αιχμηρές ατάκες του για τα παιδιά και η Μαριάννα Ντίρου ως Λιλή σε διαρκή δράση και απόγνωση.

Το επίπονο έργο της μετάφρασης: Είναι, ομολογουμένως, ένα άκρως δύσκολο εγχείρημα να μεταφραστεί ένα τόσο δύσβατο έργο όπου πρέπει να αποδοθούν λέξεις και εκφράσεις που σχεδόν δεν υπάρχουν και που πρέπει ταυτόχρονα να διατηρήσουν τον κωμικό τους χαρακτήρα αναγνωριζόμενες όμως και σχετικά εύκολα από τους θεατές. Δεν είναι τυχαίο που ο Δημήτρης Ντάσκας βραβεύτηκε για τη μετάφραση αυτή. Εύγε! Είναι πραγματικά απόλαυση η απόδοσή του.

Η επιλογή των κοστουμιών: Με την υπογραφή της Βασιλικής Σύρμα, εξαιρετικές οι ενδυματολογικές επιλογές (και στην παραμικρή τους λεπτομέρεια όπως ήταν οι κάλτσες και τα αξεσουάρ μαλλιών) τόσο του Βικτόρ όσο και των όλων των υπολοίπων, χωρίς καμιά εξαίρεση! Μας μετέφερε με τα dessins της στο Παρίσι του τότε, στους αστούς, στους αποτρελαμένους στρατιωτικούς (λ.χ. τον κ. Μανιώ), στις κομψές κυρίες και στα χαριτωμένα, καλοβαλμένα παιδάκια τους.

Η επίγευση στο πέρας της παράστασης: Προσωπικά, δεν γνώριζα το συγκεκριμένο έργο παρά μόνο σαν τίτλο, μολονότι ξανά παιγμένο στην Ελλάδα. Αν θέλει κανείς να γνωρίσει τον Βικτόρ και τα ανδραγαθήματά του είτε σαν απλός αναγνώστης/θεατής είτε αν επιθυμεί – πόσο μάλλον – να το δουλέψει καλλιτεχνικά και να το παραστήσει, τότε οφείλει σαφώς να «σηκώσει ψηλά τα μανίκια»! Είναι πολύ βαθύ, δεν εξαντλείται έτσι απλά πόσο μάλλον αβασάνιστα. Πάντα θα αφήνει χώρο για περαιτέρω εξερεύνηση. Οι πνευματικές απαιτήσεις του είναι υψηλές, επιβάλλεται προσήλωση, διαρκής εγρήγορση και μόνιμη ανάλυση και αδιάκοπη προσαρμοστικότητα. Κάτι το οποίο έχει επιτευχθεί από το σύνολο των καλλιτεχνών που συνέβαλαν στο αποτέλεσμα. Κι αυτό διότι πρόκειται για έναν θίασο τόσο διαλεχτό και δεμένο, σαν κολιέ από πολύτιμα μαργαριτάρια. Εύχομαι να συνεχιστεί από φθινόπωρο ούτως ώστε να έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν αυτήν την υπέροχη παράσταση ακόμη περισσότεροι θεατές. Τέλος, κατά την ταπεινή μου πάντα γνώμη, το Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία θα έπρεπε να διδάσκεται ακαδημαϊκά στη Γαλλική Φιλολογία και στις Θεατρικές Σπουδές. Κακώς απουσιάζει, αν όντως απουσιάζει.

Λοιποί συντελεστές:

Σκηνικά: Βίκυ Πάντζιου

Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα

Κινησιολογία: Ηλίας Χατζηγεωργίου

Μουσική-Σύνθεση: Τηλέμαχος Μούσας

Φωτισμοί: Γιώργος Αγιαννίτης

Βοηθός σκηνοθέτη: Λυδία Πολυζώη

Βοηθός σκηνογράφου: Ναταλία Αστυπαλίτη

Παραγωγή: Πολιτισμός Σταθμός Θέατρο

Βίντεο προώθησης: https://www.youtube.com/watch?v=obZ5Wrpg2pY

 

Στη μουσική της παράστασης ακούγεται το Allegro from Sonata in G minor RV 28 / A. Vivaldi σε διασκευή και εκτέλεση Δάφνης Μούσα.