ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ: ΟΙΔΙΝΟΥΣ

 

«ΟΙΔΙΝΟΥΣ»

του Θανάση Τριαρίδη

Σκηνοθεσία: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΜΑΓΕΙΡΟΣ

                    

Τεχνοχώρος ΦΑΜΠΡΙΚΑ

Μεγάλου Αλεξάνδρου 125, Μεταξουργείο

 

Ερμηνεύουν οι ηθοποιοί:

® Πωλίνα Μαρκάκη, Ουσίκ Χανικιάν

 

Αναλύει η Μαρίνα Αποστόλου την παράσταση της Πέμπτης 5 Ιουνίου 2025 (στις 9.00 μ.μ.)

«Αγάπη είναι αυτό που δεν πρέπει να καταλάβεις»

 

Σύνοψη: Ένα ζευγάρι καθηγητών φιλολόγων ετοιμάζεται να γιορτάσει τα 18^α γενέθλια του γιου τους που όμως έχει πεθάνει μόλις στους τρεις μήνες ζωής του από σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου. Προσποιούμενοι ότι το παιδί τους δεν έφυγε ποτέ, σκεπάζουν όλα αυτά τα χρόνια κάτω από το πελώριο ζωτικό ψεύδος τον πόνο και την απογοήτευσή τους σε μια προσπάθεια να κρατηθούν όρθιοι και ενωμένοι. Η στιγμή που η κατασκευασμένη συνθήκη δεν μπορεί να διατηρηθεί έχει φτάσει με τη γυναίκα να ξεσπά και να ζητά τη λύτρωση χωρίς όμως τη σύμφωνη γνώμη του άντρα. Το τέλος δεν μπορεί να είναι παρά τραγικό.

ΘΑ ΜΠΩ ΚΑΤΕΥΘΕΙΑΝ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΧΩΡΙΣ ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΕΣ: Το έργο αυτό το αγαπάω ιδιαιτέρως και τρέφω ξεχωριστά αισθήματα για το κείμενο και του χαρακτήρες του, τον Λ και την Ι, που σαφώς παραπέμπουν με βάση τον τίτλο (Οιδί-νους) στους τραγικούς Λάιο και Ιοκάστη του Οιδίποδα Τυράννου του Σοφοκλή. Στην εν λόγω παράσταση ωστόσο, δεν ακούγονται τα ονόματά τους καθώς δεν προσφωνούν ο ένας φορέας δράσης τον άλλο πουθενά μέσα στο κείμενο. Κατά τη γνώμη μου, είναι από τα πιο σπουδαία έργα που μπορεί να μελετήσει κανείς εάν καταπιάνεται με την πρόσληψη του σοφόκλειου Οιδίποδα, καθώς ο μεγαλειώδης μύθος του γίνεται στα χέρια του Τριαρίδη η τέλεια «μαγιά» με βάση την οποία πλάθει το σπουδαίο αυτό θεατρικό. Ένα θεατρικό έργο που προσωπικά ποτέ δεν είδα σαν παιχνίδι εξουσίας μεταξύ των δύο δρώντων αλλά σαν ένα καλλιτεχνικό δημιούργημα που εξυμνεί την αγάπη όταν αυτή εκδηλώνεται στον υπερθετικό της βαθμό ακόμα και αν καταλήξει να λάβει διαστάσεις ακραίες προκαλώντας συγκρούσεις και εξάρσεις, ακόμα και όταν οδηγήσει τους ανθρώπους στο απονενοημένο.

ΤΟ ΝΕΚΡΟ ΠΑΙΔΙ: Η θεματική του νεκρού παιδιού δεν απασχολεί για πρώτη φορά τη λογοτεχνία. Απεναντίας, είναι αγαπημένο θέμα, πολύ ευαίσθητο, πολύ τρυφερό και όλοι οι γράφοντες που το πραγματεύτηκαν ως σήμερα το προσέγγισαν με τέτοια λεπτότητα και γλωσσική μαεστρία που οι στίχοι τους και η διάνοιά τους αφήνει βαθύ αποτύπωμα στην ψυχή των αναγνωστών/θεατών. Έτσι γίνεται και με την περίπτωση του Οιδίνου. Το ζευγάρι γεννά στο σπίτι το μωρό τους, το οποίο φυσιολογικά λατρεύουν και το θεωρούν συνέχιση της ζωής, ο πατέρας το θάβει στον κήπο όταν εκείνο πεθαίνει αφού δεν έχει προϋπάρξει ληξιαρχική πράξη γεννήσεως, δεν αποκαλύπτει ποτέ στη γυναίκα του το πού ακριβώς και επιλέγει το ζωτικό ψεύδος της ύπαρξης του παιδιού σαν να μην έχει συμβεί τίποτα ποτέ. Το νεκρό παιδί, σαν εκείνο του Ρίτσου, σαν εκείνο του Νταβίντ Ντεσόλα (Η σιωπηλή λίμνη), περιφέρεται και μεγαλώνει μέσα στο «κλειστό κοχύλι» της οικογένειας (όπως ακούμε) μέσα στο σπίτι του ζευγαριού που αδυνατεί να αποδεχθεί την αλήθεια και προτιμάει το ψέμα, ως το μόνο αναισθητικό, τη μόνη διέξοδο, την ύστατη λύση επιβίωσης. Υπάρχει γονιός που μπορεί να δεχτεί το άδικο και παράλογο τέλος του παιδιού του; Υπάρχει άνθρωπος που μπορεί να υπομείνει με ψυχραιμία τον χειρότερο πόνο όλων; Την απώλεια του πιο δικού του ανθρώπου; Μεγάλη η συγκίνηση που γεννά το έργο του Τριαρίδη, τσακίζει κόκκαλα, λιώνει σίδερα, είτε οι θεατές είναι γονείς είτε όχι. Και δεν τρέφει μόνο και αναδεικνύει την αξία της αγάπης προς το παιδί που αν μη τι άλλο την αξίζει απόλυτα κάθε παιδί αλλά και τον σεβασμό προς αυτό. Σε κάποια στιγμή ακούμε: «Όταν γεννάς ένα παιδί, δεν έχεις δικαίωμα να αγγίξεις ούτε μια τρίχα από τα μαλλιά του». Καυστικό και το σχόλιο για τον Θεό που δεν υπάρχει από τη στιγμή που χάνονται παιδιά (ένα σχόλιο δυστυχώς επίκαιρο) – ακούμε τον Λ να λέει: «Δεν υπάρχει σχέδιο των Θεών. Δεν υπάρχει Θεός. Ο Θεός κοιμάται. Είναι μόνο αστραπές στο μυαλό των ανθρώπων».

ΤΟ ΖΩΤΙΚΟ ΨΕΥΔΟΣ/Η ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΕΠΙΝΟΗΜΕΝΗ ΣΥΝΘΗΚΗ: Ο Λ στο έργο του Θ.Τ. δεν είναι ένας απλός φιλόλογος. Ήδη από τα νιάτα του, από τα φοιτητικά του χρόνια, δίνει δικές του ερμηνείες στις τραγωδίες και στη δράση των προσώπων (Ακούμε να λέει: «Η τραγωδία είναι τα ονόματα που μπαίνουν στη σειρά και γίνονται μια πλεκτάνη (…) Η τραγωδία είναι οι ερωτήσεις πάνω στα γεγονότα. Η Ιοκάστη πρέπει να συνεχίσει τη ζωή. Είναι η δουλειά της»). Οι προσωπικές του αντισυμβατικές θέσεις διαφοροποιούνται φανερά από των πολλών και έτσι η ιδιοσυγκρασία του θα αποτελέσει το πάτημα για μια αλλοπρόσαλλη προσέγγιση που δεν υπακούει στην κοινή λογική κι ενώ είναι νοσηρή ταυτόχρονα συνιστά και το ιδανικό φάρμακο στο αβάσταχτο άλγος. Μαζί με την Ι, οικοδομεί μια νοητή συνθήκη με ένα παιδί δήθεν ζωντανό και το ψέμα αυτό διαρκεί δεκαοχτώ ολόκληρα χρόνια. Γίνεται, όπως ακούμε, η «δεύτερη» φύση και τελικά η «αληθινή» τους φύση. Η πραγματικότητα ενδέχεται να αποβεί αφόρητη για τον άνθρωπο που δεν είναι φτιαγμένος για να την υποφέρει απόλυτα. [Ας δούμε και την περίπτωση του ζωτικού ψεύδους στην Αγριόπαπια του Ίψεν.] Ένα ζευγάρι δένεται όταν ένα μωρό έρχεται στη ζωή και ενδέχεται να δεθεί ακόμα πιο σφιχτά όταν αυτό τύχει να φύγει. Τόσο σφιχτά όμως που ο ένας γονιός/σύντροφος θα κοντέψει να προξενήσει ασφυξία στον άλλο.

ΜΙΑ ΠΛΗΘΩΡΑ ΙΔΕΩΝ ΠΡΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ υπό τη μελαγχολική μελωδία του Greenfields: Ο Οιδίνους είναι από τα πιο ανθρώπινα έργα που έχω παρακολουθήσει ποτέ στο θέατρο. Και ακριβώς διότι στο στόχαστρό του βρίσκεται ο ίδιος ο άνθρωπος και όλα του τα συναισθήματα. Ο άνθρωπος όταν ερωτεύεται, όταν χορεύει το πρώτο του μπλουζ, όταν κάνει έρωτα, όταν επιλέγει το ταίρι του, όταν γίνεται γονιός, όταν φιλοσοφεί, όταν πονάει διότι «το σχέδιο αλλάζει σε μια στιγμή» ξαφνικά και μια «αστραπή σκίζει τον ουρανό», όταν υποκρίνεται, όταν ξεσπάει, όταν συγκρούεται, όταν αποτρελαίνεται. Οι ιδέες που συζητάει ο Θ.Τ. είναι πάμπολλες. Έχουμε να κάνουμε με ένα κείμενο πλήρες από ατάκες ικανές να πυροδοτήσουν μακρές, ενδιαφέρουσες συζητήσεις: Ποια είναι η δουλειά του άντρα; (Να κάνει ερωτήσεις, ακούμε). Της γυναίκας; (Να συνεχίζει τη ζωή, λέγεται, μέσα από τη γέννηση αλλά και τις μικρές καθημερινές αποφάσεις). Ποιος ο παραλληλισμός της Ι και του Λ σε σχέση με τα σοφόκλεια πρόσωπα; Ποιες οι ομοιότητες και ποιες οι αποκλίσεις; Πότε πρήζεται το μυαλό του ανθρώπου (Οιδίνους) και πού τον οδηγεί αυτό; Ποιος ο συμβολισμός του αρχετυπικού μήλου που είναι ανθεκτικό αλλά μια σχισμή αν γίνει πάνω του θα το οδηγήσει στη σήψη; Τελικά, δεν είμαστε παρά ένας κόκκος στο φόντο μιας εικόνας; Και αν ναι, μας το επιτρέπουμε αυτό; Αξίζει, αναμφίβολα, να διαβάσει και να ξαναδιαβάσει κανείς το θεατρικό αυτό έργο. Περισσότερες από μία φορές. Κάθε φορά θα ανακαλύπτει και μια ακόμη ερεθιστική του πλευρά.

ΓΙΑΤΙ ΜΟΥ ΑΡΕΣΕ Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ: Γιατί με εξέπληξε θετικά! Γιατί ξεκίνησε να με συγκινεί ήδη από την εναρκτήρια σκηνή! Γιατί ο σκηνοθέτης, ο Βαγγέλης Μάγειρος, παρότι πολύ νέος, απέδωσε ένα έργο, όπως φαίνεται από τα παραπάνω εξαιρετικά απαιτητικό με τέτοια συνέπεια και υπευθυνότητα που με άφησε άφωνη! Μπράβο του! Ένας χαμηλών τόνων καλλιτέχνης που απέδειξε το σκηνοθετικό του ταλέντο. Και η επιτυχημένη σκηνοθεσία φαίνεται από την αρχή, από την πρώτη λεπτομέρεια. Από το πώς εξέρχεται ο Λ και γίνεται γιος, από το πώς λίγο νωρίτερα ο Λ κοιτάζει έξω από το παράθυρο με τη βοήθεια του φωτισμού. Γενικότερα οι φωτισμοί ήταν εξαιρετικοί, συγχαρητήρια στον Νίκο Νίκου που τους σχεδίασε. Η χρήση της κούκλας όπου είχε τοποθετηθεί το τζιν αμάνικο μπουφάν που φοράει ένας έφηβος, τα μήλα που φωτίστηκαν όταν έπρεπε στα πλάγια ευρισκόμενα αρχικά υποτίθεται στο μπαλκόνι, η τραγιάσκα που όταν αλλάζει θέση στο κεφάλι ενός ατόμου υποδηλώνει και την ηλικία του, λίγα αλλά σωστά χρησιμοποιημένα σκηνικά αντικείμενα.

ΟΙ ΗΘΟΠΟΙΟΙ ΚΑΙ Η ΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥΣ: Θα ξεκινήσω από την Πωλίνα Μαρκάκη που παρότι επίσης πολύ νέα ερμήνευσε μια μητέρα που κανονικά θα είχε παιδί δεκαοχτώ ετών. Όχι απλά δεν με ενόχλησε η ηλικιακή αναντιστοιχία αλλά μου άρεσε τόσο πολύ η υπόκρισή της που βυθίστηκα στον ρόλο της μητέρας που ζητά τη λογική και την αλήθεια μετά από χρόνια. Τα ίδια έχω να πω και για τον Ουσίκ Χανικιάν. Είναι αυτός που δεν διανοείται να βγει το ζευγάρι από την παρανοϊκή του κατάσταση, εναντιώνεται σθεναρά, μεταμορφώνεται στον γιο που μισεί και σκοτώνει τον πατέρα. Ερμηνεύει με πάθος και ένταση, δίνει το 1000% του εαυτού του. Ήταν συγκλονιστικός! Πολύ ωραίες φωνές αμφότεροι, ορθά χρωματισμένες, κανένα λάθος δεν έκαναν, καμιά ατέλεια δεν εντόπισα. Και τέλος ένα σχόλιο για κίνηση, την οποία φρόντισε η Ναταλία Μαρτίνη. Ένα κομμάτι καθόλου επικουρικό μα εμφανώς ουσιαστικό καθώς οι ηθοποιοί κινούνται διαρκώς, αλλάζουν θέσεις, παρατηρούμε ποικίλους συνδυασμούς των σωμάτων τους που εκπέμπουν μια απίστευτη ενέργεια στο κοινό… Μου άρεσε πολύ το πώς προσεγγίστηκε το γυμνό, τα χείλη του Λ ως γιος στο στήθος της Ι, η αξιοποίηση του τραπεζιού που πάντα συνιστά ένα κλασικό αντικείμενο με πολλές δυνατότητες ως προς τις θέσεις των ηθοποιών.

Λοιποί συντελεστές:

Επιμέλεια κίνησης: Ναταλία Μαρτίνη

Σκηνογραφία/ενδυματολογία: Η ομάδα

Διασκευή μουσικής: Ουσίκ Χανικιάν

Σχεδιασμός φωτισμών: Νίκος Νίκου

Φωτογραφίες/σχεδιασμός αφίσας: Βαγγέλης Μάγειρος

Επικοινωνία: Μαρίκα Αρβανιτοπούλου

Παραγωγή: Μικρή Ακαδημία