ΦΩΤΙΑ ΚΑΙ ΝΕΡΟ: ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

 

ΦΩΤΙΑ ΚΑΙ ΝΕΡΟ

της ΧΡΥΣΑΣ ΣΠΗΛΙΩΤΗ

 

Θέατρο «ΑΒΑΤΟΝ»

Ευπατριδών 3, Γκάζι

 

Σκηνοθεσία: Αυγουστίνος Ρεμούνδος

Παίζουν: Παίζουν: Δημήτρης Γεωργαλάς, Αυγουστίνος Ρεμούνδος, Έλενα Τυρέα

 

Σάββατο, 2 Νοεμβρίου 2024

9.00 μ.μ.

 

Κριτική ανάλυση

της Μαρίνας Αποστόλου

 

«Ήσουν ποτέ σε βομβαρδισμό; Οι γροθιές σου σφίγγουν, το μυαλό σου βροντάει από τις εκρήξεις… Παντού πτώματα, φίλοι, συγγενείς…»

Σαΐντ:-Πιστεύεις στον Θεό; Ξένος/Έλληνας -Όχι… Προσπάθησα… Σαΐντ:-Δεν τα κατάφερες… Ξένος/Έλληνας -Ξερό κεφάλι. Σαΐντ-Είναι μια παρηγοριά…

Πού ξέρεις εσύ τι έχω περάσει; Γραμματόσημα κολλάω μια ζωή… Ένα σακάκι έχω. Μ’ αυτό θα με θάψουν!

Είναι επικίνδυνες οι πόρτες άμα δεν ξέρεις τι κρύβουν από πίσω. Άμα νικάς φόβο, κερδίζεις νέα ζωή…

 

 

 

 

 

 

 

  Αυτή τη φορά θα ξεκινήσω τον σχολιασμό αντίστροφα κάπως και θα σπεύσω να σταθώ στη δουλειά της Τόνιας Αβδελοπούλου, η οποία έχει επιμεληθεί άψογα τα σκηνικά και τα κοστούμια της παράστασης. Οι επιλογές της είναι τόσο λεπτομερείς και προσεγμένες που εμένα προσωπικά με μετέφεραν όντως σε ένα σπίτι (ισόγειο όπως ακούμε – εξάλλου τα ισόγεια διαμερίσματα δεν τα προτιμούν οι Έλληνες και συχνά μένουν ελεύθερα για τους μετανάστες) που κατοικούν πρόσφυγες από την Ανατολή. Ένα δωμάτιο όλο κι όλο, φτωχικό, με απλωμένα ρούχα στο εσωτερικό δίπλα από το όχι και τόσο άνετο κρεβάτι, στρώματα πεταμένα κάτω που στη συνέχεια θα φιλοξενήσουν τον απρόσκλητο επισκέπτη, ένα σκάκι αριστερά με δυο καρέκλες, ένας χάρτης από πάνω από το κρεβάτι ενός κόσμου που έχει στο κέντρο του την πολύπαθη Μέση Ανατολή, πάνω και στον οποίο θα παίξει ο φωτισμός της παράστασης και θα ερεθίσει μαζί με τη μουσική το συναίσθημα των θεατών, μια κουζίνα στο βάθος με χαρακτηριστικά σκεύη (π.χ. ποτήρια) και έναν ναργιλέ επίσης, ένα μπαούλο δεξιά που από μόνο του συνδέεται με τα στοιχεία της αποθήκευσης, της μνήμης, της απόκρυψης και της αποκάλυψης αντίθετα, της περιήγησης και της μετακίνησης. Και φυσικά ο ένας σουγιάς στην αρχή, ο άλλος σουγιάς μετά, όργανα που θα χρησιμοποιηθούν για πάλη και αντιπαράθεση, όπως και η μυγοσκοτώστρα και η κουβέρτα μετά για να ακινητοποιήσει ο Σαΐντ τον Έλληνα. Τέλος, η ένδυση του Έλληνα, καθημερινή και απλή, «δυτική» με τζιν παντελόνι και αθλητικά παπούτσια, ο Ιρακινός Σαΐντ διαρκώς με πιτζάμες δεδομένης της ψυχολογικής του κατάστασης που τον έχει περιορίσει στο σπίτι καθώς και η Χαγιάτ, λιτή και συμμορφωμένη με τη θρησκεία της, δεν προκαλεί ποτέ ενώ εξέρχεται μόνο με τη μαντήλα της στο κεφάλι.  

  Το κείμενο της αείμνηστης Χρύσας Σπηλιώτη μου άρεσε επίσης πολύ τόσο για την πρωτοτυπία του και τα κωμικά του σημεία όσο και για το γεγονός ότι δεν ακολουθεί έναν δρόμο μεροληπτικό και δακρύβρεχτο με στόχο να συμπονέσει το κοινό τους μετανάστες της Ανατολής, οι οποίοι χρειάστηκε να καταφύγουν στη Δύση λόγω των πολέμων που έπληξαν τις χώρες τους. Η Σπηλιώτη κρατάει ίσες αποστάσεις από τους δύο κόσμους και παρουσιάζει εξίσου τα προβλήματα και των δύο πλευρών. Έτσι, ένας μετανάστης της Ανατολής που έζησε βομβαρδισμούς και τον θάνατο ακόμα και του δεκατετράχρονου γιου του, παρότι στη χώρα του ήταν δάσκαλος που σημαίνει ότι είχε μόρφωση, υπόσταση και θέση στην κοινωνία, τώρα ζει με ηρεμιστικά, βλέπει εφιάλτες με επιθετικά πουλιά και επιβιώνει παρασιτικά εις βάρος της συμβίας του που φροντίζει για τα πάντα μέσα στο σπίτι τους. Αποδεικνύεται όχι φανατικός μουσουλμάνος αλλά μάλλον προσκολλημένος με το παρελθόν και την ιστορία των Αράβων τόσο που επιθυμεί με τη χρήση βίας να την μεταγγίσει στον Έλληνα. Θεωρεί σαφώς τη γυναίκα κατώτερη, κάνει υποχώρηση όταν τρώνε όλοι μαζί και οι τρεις (κανονικά η γυναίκα πρέπει να αποσύρεται παρουσία δεύτερου άντρα) και έχει μεταμορφωθεί σε έναν κανονικό εκμεταλλευτή που περιμένει από τη γυναίκα να καλύψει τα πάντα: να εργαστεί και να φέρει χρήματα, να ψωνίσει, να μαγειρέψει, να σερβίρει, να καθαρίσει, να τον στηρίξει με την κλονισμένη του υγεία, να του προσφέρει ερωτικές υπηρεσίες και εν γένει να τον υπακούει σταθερά χωρίς αντίρρηση. Από την άλλη πλευρά, ο Έλληνας είναι και αυτός φορέας πληγών με βάθος, με έναν πατέρα βίαιο που χτυπούσε τη μάνα του, με έναν αδερφό επίσης βίαιο πιθανότατα μιμητή του πατέρα τους, χωρίς χρήματα και με χρέη, με μια δουλειά βαρετή στο ταχυδρομείο χωρίς εξέλιξη και χωρίς μέλλον… Τόσο που η ομηρία του στο σπίτι των μεταναστών στο τέλος δεν τον δυσαρεστεί ιδίως από τη στιγμή που αρχίζει να ενδιαφέρεται για τη Χαγιάτ, τη «βασίλισσα» που κλέβει από τον Σαΐντ. Την κλέβει όμως πράγματι στο τέλος...; Η Χαγιάτ πάλι, της οποίας το όνομα θα πει «μικρή αυλή» μα και «ζωή» έχει διαγάγει έναν άθλιο βίο στο Ιράν με στέρηση των δύο θυγατέρων της, φυλάκιση με την κατηγορία της «πόρνης» από τον άντρα της, με σκληρές σωματικές ποινές… Είναι νοσηλεύτρια και συζεί πλέον με τον νέο της άντρα, τον Σαΐντ, ενώ θα μπορούσε να επιβιώνει μόνη της, ελεύθερη και χωρίς τις τόσες υποχρεώσεις απέναντί του. Παρηγοριέται απλά με το να μην είναι μόνη της, τρέφεται από την ικανοποίηση της προσφοράς στον Σαΐντ, το σήμερα φαντάζει παράδεισος σε σχέση με το χθες, γράφει ποιήματα στις χαρτοπετσέτες, είναι αντίθετη με την παράλογη κράτηση του Έλληνα γι' αυτό και προσπαθεί να τον βοηθήσει να αποδράσει ενώ δυναμική ως είναι βάζει μια δική της κατακλείδα τη στιγμή που τα δύο αρσενικά αντιμάχονται για χάρη της.

  Εξαιρετικά εύστοχος είναι ο τίτλος του δραματικού κειμένου, απλός και ουσιαστικός. Δύο αντιθετικά στοιχεία, που το ένα σβήνει το άλλο, που το ένα εξατμίζει το άλλο. Διαφέρουν και συνυπάρχουν. Όπως ακριβώς και οι ανόμοιοι ανθρώπινοι πολιτισμοί. Εντούτοις, όσες διαφορές και αν εντοπίζονται μεταξύ των μεν και των δε, παρατηρούμε ότι οι ομοιότητες δεν είναι λίγες: όλοι έχουν βιώματα, όλοι έχουν άσχημα πράγματα να θυμούνται, όλοι πεινάνε, αγαπάνε, φοβούνται, έχουν εφιάλτες, ερωτεύονται, διεκδικούνε, έχουν τη δική τους προσωπικότητα, μάχονται, κουράζονται, έχουν ανάγκη από σημασία, έχουν ανάγκη να ξεφύγουν από κάτι και να αναδειχθούν νικητές.

  Πρόκειται για μια πολύ όμορφη παράσταση. Την απόλαυσα χωρίς να κουραστώ στιγμή. Η μετάβαση από τη μία σκηνή στην άλλη γινόταν αρμονικά με το μουσικό μοτίβο του Νικόλα Καρίμαλης Razastarr με άρωμα Ανατολής να τις διαχωρίζει, ήδη από την είσοδό μου στον χώρο εισέπραξα άμεσα μια θετική αύρα. Η σκηνοθεσία του Αυγουστίνου Ρεμούνδου, ο οποίος ενσάρκωνε και τον Έλληνα, ήταν υπέροχη, κρατάει την προσοχή των θεατών ζωηρή και τη μιάμιση ώρα της παράστασης ενώ ο ίδιος αποδεικνύει περίτρανα πως είναι ικανός να αναλαμβάνει εξίσου καλά και τον ρόλο του σκηνοθέτη αλλά και του υποκριτή. Είναι κάτι που δεν το συναντάμε συχνά. Οι καλλιτέχνες πολλές φορές διακρίνονται κυρίως σε έναν από τους δύο ρόλους, υστερώντας στον άλλο που επιθυμούν να υπηρετήσουν ταυτόχρονα. Πολύ καλοί, πραγματικά και χωρίς κανένα ίχνος παινέματος, ήταν και οι άλλοι δύο ηθοποιοί, ο Δημήτρης Γεωργαλάς και η Ελένη Τυρέα που υποδύθηκαν τους πρόσφυγες από τη Βαγδάτη και το Ιράν αντίστοιχα. Η Ελένη Τυρέα ιδίως ήταν ιδανική χάρη και στο φυσικό της χρώμα. Όπως συμπεραίνουμε διαβάζοντας το δελτίο τύπου, η παράσταση ανέβηκε με υπευθυνότητα με σκοπό να μεταδοθεί στο κοινό όσο πιο επιτυχημένα γίνεται η εικόνα ανθρώπων από εκείνες τις περιοχές. Έτσι, οι δύο αυτοί ηθοποιοί δέχθηκαν μαθήματα από ανάλογους συμβούλους γλωσσών και εμφανίστηκαν επί σκηνής με προσαρμοσμένη προφορά και ύφος πολύ πειστικό.

  Ο «Ξένος» και ο «Άλλος», η ετερότητα γενικά είναι θεματικές που πάντα βασάνιζαν και θα βασανίζουν τους δραματουργούς και θα τους ωθούν μέσα από τη διαφορετικότητα μα και την ομοιότητα αλλά και τη χρεία για συνύπαρξη και συγκερασμό ενίοτε, να δημιουργούν κείμενα που θα φωτίζουν κάθε φορά και μια άλλη πλευρά της πραγματικότητας.

 

 

Συντελεστές

Πρωτότυπη Μουσική: Νικόλας Καρίμαλης Razastarr

Σχεδιασμός Κοστουμιών/σκηνικών: Τόνια Αβδελοπούλου

Σχεδιασμός Video/ Αφίσας: Goran Gagic
Επιμέλεια Κίνησης: Αναστασία Γεωργαλά

Σχεδιασμός Φωτισμών/Βοηθός Σκηνοθέτη: Γιέλενα Γκάγκιτς

Σύμβουλοι Αραβικής Κουλτούρας-Γλώσσας: Πέρσα Κουμούτση/ Ρόνι Μπου Σάμπα

Σύμβουλος Ιρανικής Κουλτούρας και Γλώσσας: Bettya Saleh

Φωτογραφίες: Παναγιώτης Ανδριόπουλος
Διεύθυνση Παραγωγής: Χριστίνα Σιώμου

Εκτέλεση Παραγωγής: ΜΑΝΤΑΜ ΣΑΡΔΑΜ

Επικοινωνία: Καλλιτεχνική Εταιρεία CALD/ Le Canard qui Parle