ΟΡΦΑΝΑ

του Dennis Kelly σε μετάφραση του Κωνσταντίνου Μάρκελλου

 

Θέατρο «Μικρό Γκλόρια»

Ιπποκράτους 7, Αθήνα

 

Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Μάρκελλος

 

Παρασκευή, 17 Μαρτίου 2023

9.15 μ.μ.

 

Κριτική ανάλυση

της Μαρίνας Αποστόλου

 

Λίαμ: «Δεν υπάρχουν νόμοι εκεί έξω. Εδώ μυρίζει ζεστασιά. Έξω είναι βόθρος… Τρίβω τα παπούτσια μου να φύγει η μπίχλα.»

 

Τα πολυπαιγμένα Ορφανά του Λονδρέζου δραματουργού Dennis Kelly έκαναν μόλις πρεμιέρα στη σκηνή του «Μικρού Γκλόρια» της οδού Ιπποκράτους σε μετάφραση και σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Μάρκελλου. Ο σκηνοθέτης ενσαρκώνει τον ρόλο του Ντάνι, του άνδρα του ζευγαριού, έχοντας στο πλευρό του τον Χρήστο Παπαδόπουλο ως Λίαμ και την Ελένη Στεργίου ως Έλεν ή όπως ακούμε στο έργο χαϊδευτικά Λέντσα.

Ο Ντάνι και η Έλεν είναι ένα ζευγάρι που ζει με τον γιο τους Σέιν σε μια κακόφημη και εγκαταλελειμμένη από την Πολιτεία περιοχή του Λονδίνου. Η Έλεν κυοφορεί το δεύτερο παιδί τους, γεγονός που εορτάζεται από το ζεύγος στην εναρκτήρια σκηνή με επισημότητα: νόστιμο γεύμα, κόκκινο κρασί και καλή ένδυση. Τη χαρούμενη στιγμή διακόπτει απρόσμενα ο Λίαμ, ο αδελφός της Έλεν, ο οποίος εισβάλλει στον χώρο με το κλειδί που του έχει εμπιστευτεί η οικογένεια. Με το λευκό του T-shirt γεμάτο αίματα θα εκπλήξει τους Ντάνι και Έλεν λέγοντας ωστόσο ψέματα για την αιτία της λερωμένης του μπλούζας. Το κουβάρι της αλήθειας θα ξετυλιχθεί σταδιακά αφήνοντας άφωνους τους θεατές στο πλαίσιο ενός δυνατού ψυχολογικού θρίλερ που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον και καυτηριάζει ατομικές και κοινωνικές παθογένειες.

Η φωτισμένη σκηνοθετική σύλληψη

Η πρώτη αξιοσημείωτη πλευρά της παράστασης είναι η ίδια η σκηνοθεσία του Μάρκελλου. Όποιος ήδη γνωρίζει το έργο και το έχει παρακολουθήσει έστω μία φορά επί σκηνής, διαπιστώνει από την αρχή ότι ο σκηνοθέτης είναι άριστος γνώστης του υλικού του. Κάθε σκηνή είναι άψογα δουλεμένη ενώ το περιεχόμενό της  αναδεικνύεται κάθε φορά μοναδικά. Χαρακτηριστικά παραδείγματα:

·       Η εναρκτήρια σκηνή: Σκοτάδι. Οι τρεις ηθοποιοί εισέρχονται στη σκηνή ταυτόχρονα με έντονη, επιβλητική μουσική υπόκρουση που δίνει άμεσα το στίγμα της αγωνίας και της αμφιβολίας που θα ακολουθήσουν άμεσα. Δεν βλέπουμε φερ’ ειπείν το ζευγάρι να δειπνίζει μόνο του (σημειωτέο ότι ο μικρός Σέιν φιλοξενείται λόγω της ιδιαίτερης βραδιάς στη μητέρα του Ντάνι, δηλαδή στη γιαγιά του) και κατόπιν τον Λίαμ με το κλειδί που ήδη διαθέτει να μπαίνει μέσα στην οικία τους (το ότι έχει κλειδί το πληροφορούμαστε αργότερα). Επίσης, δεν βλέπουμε τους δραματικούς χαρακτήρες καθιστούς παρά όρθιους, ήδη σε ένταση και σε έκπληξη εξαιτίας της εμφάνισης του μικρού αδερφού μέσα στα αίματα. Μια ακόμη αξιοπρόσεκτη λεπτομέρεια είναι ότι το τραπέζι του υποτιθέμενου σαλονιού έχει μόνο δύο καρέκλες (και όχι τρεις όσοι δηλαδή και οι δρώντες). Ο Λίαμ δεν θα συνυπάρξει αρμονικά στο εορταστικό τραπέζι με την αδελφή του και τον Ντάνι, παρότι μέλος της οικογένειας. Πάντα κάποιος καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης θα είναι όρθιος, αναστατωμένος, παράταιρος. Θα ρωτάει και θα απαντάει, θα υπερασπίζεται και θα δικαιολογεί/-γείται. Η καρέκλα επίσης (η μία από τις δύο όπως είπαμε) θα χρησιμοποιηθεί και για λόγους «ανάκρισης» μέσα στο πνεύμα της ανηλεούς αναζήτησης της σκληρής αλήθειας που υπερβαίνει τη φαντασία, ιδίως του Ντάνι.

·       Η αργής κίνησης αλλαγή της μπλούζας του Λίαμ με τη βοήθεια της αδελφής του στο ξέχωρο σημείο (το ένα από τα τρία διακριτά σημεία επί σκηνής) που λόγω του νιπτήρα παραπέμπει σε μπάνιο (αν και ακούμε από την Έλεν ότι ο Λίαμ αλλάζει μπλούζα μέσα στο δωμάτιο). Πρόκειται για μια σκηνή που επιβεβαιώνει τη στενή, τρυφερή σχέση των δύο αδερφών, με την Έλεν να φροντίζει τον παραβατικό αδελφό της και εκείνος να δέχεται τη στήριξή της σαν μικρό παιδί σε ένα «παράλληλο» θα λέγαμε σύμπαν σε σχέση με τον γάμο της με τον Ντάνι.

·       Ο μονόλογος – εξομολόγηση του Λίαμ αναφορικά με την κακοποίηση του αλλοδαπού περαστικού άντρα. Το ζευγάρι στο τραπέζι με χαμηλωμένα τα μάτια από την τερατώδη περιγραφή του μικρού αδελφού (έστω κι αν πρόσκαιρα νομίζουν ότι ο Λίαμ αμύνθηκε και χτύπησε τον εν λόγω άνθρωπο πιο πολύ για εκδίκηση). Φως στο πρόσωπο του αδελφού σε μια σκηνή εξαιρετικά αναδεδειγμένη, όπως άλλωστε της πρέπει («Τον έβαλα κάτω… ήταν ανάσκελα… έκλαιγα… άρχισε να τον χαρακώνω… Σε μένα βρήκες να την πέσεις ρε μουνόπανο;;; Αίματα παντού…»)

·       Η είσοδος του Ντάνι στο σπίτι τη βροχερή βραδιά οπότε και λαμβάνουν χώρα τα δρώμενα. Φορώντας ένα κίτρινο αδιάβροχο και όχι τα γυαλιά της μυωπίας του και κρατώντας στο χέρι του έναν φακό, θα περιγράψει με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες τα όσα είδαν τα μάτια του στην αυτοψία που πραγματοποίησε στην αποθήκη όπου ο Λίαμ είχε κακοποιήσει τον άτυχο Πακιστανό. Η πόρτα που ανοίγει είναι εκείνη από την οποία εισέρχονται και οι θεατές στην πλατεία ενώ έχει επιλεγεί και πάλι το σκοτάδι με το λίγο φως να κεντράρει τον αποτροπιασμένο Ντάνι ενώ λιγότερο (φως) να πέφτει στην Έλεν, η οποία θα συμπληρώνει με τις ερωτήσεις της τον φρικιαστικό καμβά της ρατσιστικής δράσης του διαταραγμένου Λίαμ.

·       Η τελευταία σκηνή που με τη σταθερή στωικότητα και ανεκτικότητα που γνωρίσαμε τον Ντάνι ακυρώνεται από τον ίδιο η επιθυμία για το δεύτερο παιδί που φέρει στα σπλάχνα της η Έλεν. Ήρεμα και με τρόπο κατανοητό αλλά άκαμπτο, ο Μάρκελλος σκηνοθετεί τον εαυτό του να απορρίπτει τον ερχομό ενός ακόμη μέλους μιας οικογένειας με ογκώδη προβλήματα που άπτονται της ψυχικής υγείας.

Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πώς σε έναν τόσο μίνιμαλ χώρο, όπως είναι αυτός του «Μικρού Γκλόρια», ο σκηνοθέτης καταφέρνει και γεννάει τόσα συναισθήματα, αυτό ακριβώς που υποθέτουμε ότι στοχεύει να πετύχει και ο συγγραφέας.  

Η ερμηνεία του Χρήστου Παπαδόπουλου ως Λίαμ:

Άπαξ και επιλεγεί το συγκεκριμένο έργο να παρασταθεί, η παραγωγή και πρωτίστως ο σκηνοθέτης οφείλουν να είναι προσεκτικοί ως προς τη διανομή του ρόλου του Λίαμ. Κι αυτό διότι πρόκειται για το δραματικό εκείνο πρόσωπο που ωσάν Άτλαντας θα σηκώσει στους ώμους του το μεγαλύτερο βάρος του κειμένου και της κεντρικής ιδέας της βίας που γεννάει η μισανθρωπία λόγω της διαφορετικότητας.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η επιλογή του Χρήστου Παπαδόπουλου ήταν κάτι περισσότερο από επιτυχής. Στην επίτευξη της υπόδυσης του ρόλου τον βοηθάει το προφανές ταλέντο του, το οποίο αξιοποιεί τόσο για να σταθεί πάνω στη σκηνή όσο και για να εκφράσει την παράνοιά του με τις εύστοχες εκφράσεις του προσώπου του, όταν για παράδειγμα καθιστός κοιτάζει τον Ντάνι (το «πρότυπό» του, όπως λέει) με γουρλωμένα μάτια που γυαλίζουν μέσα σε μια χαοτική προσπάθεια να βρεθεί η άκρη του νήματος της ζωώδους του πράξης.  

Το έργο, μολονότι έχει πυκνή δράση μέσω κυρίως της αφήγησης και πολυάριθμες ανατροπές, δεν διακρίνεται για τη γρήγορη κίνηση. Τα σώματα είναι μάλλον στατικά, δεν υπάρχει πάλη ούτε οι δρώντες προβαίνουν σε καταστροφές ή ρίψεις αντικειμένων λόγου χάρη. Αντίθετα, τα Ορφανά χαρακτηρίζονται από τους κοφτούς διαλόγους μεταξύ των χαρακτήρων που μάχονται να φέρουν στην επιφάνεια τα πραγματικά γεγονότα και να λάβουν θέση απέναντι σε αυτά και φυσικά απέναντι στα πρόσωπα που παράγουν τα δρώμενα αυτά. Έτσι και ο Παπαδόπουλος, υποδυόμενος τον Λίαμ, βασίζεται ως επί το πλείστο στις δυνατές ερμηνευτικές του ικανότητες για να θολώσει λ.χ. τα νερά στην έναρξη του έργου αλλά και για να ζητήσει συγγνώμη από τον Ντάνι («Σόρρυ για όλο αυτό ρε Ντάνι…») όταν πλέον δεν μπορεί να κρυφτεί αλλά και για να δικαιολογήσει την άθλια πράξη του υπογραμμίζοντας τη χαμηλή κοινωνική του θέση και τη γενικότερη ατυχία του λόγω της ορφάνιας του («Έλα όμως που ο κόσμος είναι τίγκα στις ψόφιες γάτες, Ντάνι…» και «Να ήμουν έστω μια τρίχα του… Του ήρθαν όλα στρωτά. Ενώ εγώ τρώω τα σκατά της κοινωνίας. Νιώθω προνομιούχος που φοράω το βρώμικο μπλουζάκι σου…»).

Κλείνοντας, οφείλει κανείς να σημειώσει και την ενδιαφέρουσα ερμηνεία της Ελένης Στεργίου που υποκρίνεται την αδελφή του Λίαμ. Είναι εκείνο το πρόσωπο που στέκεται ανάμεσα σε τρία άλλα: στον άντρα της που αποτελεί και το μόνο ισορροπημένο ηθικά και ψυχικά άτομο, τον αδελφό της που τον υπερασπίζεται και του δείχνει επιείκεια αλλά και τον γιο της, τον μικρό Σέιν (sane = υγιής/ σώας τας φρένας - αξίζει ίσως το μικρό όνομα του παιδιού να μας βάλει σε σκέψεις) που εμφανίζεται στο τέλος του έργου και διαδρά μάλιστα με τον θείο του. Διαδραματίζει πολλαπλούς λοιπόν ρόλους, ενίοτε απαιτητικούς που θα την κάνουν να γίνει πιεστική ακόμα και χειριστική απέναντι στον σύζυγό της με σκοπό να προστατεύσει τον Ντάνι. Είναι πραγματικά παράξενο πώς εκείνη κατόρθωσε να επιβιώσει τόσο καλά αλλά και να δημιουργήσει μια όμορφη οικογένεια ενώ ο μικρός της αδελφός (αλήθεια, πώς συντηρείται αυτός;) ουσιαστικά απέτυχε και βρέθηκε να έχει ποινικό μητρώο από νωρίς. Δύο άτομα που ξεκίνησαν από την ίδια αφετηρία αντιμέτωπα με την ίδια συνθήκη, εκείνη της ορφάνιας, αλλά με εντελώς διαφορετική εξέλιξη.

Ευάριθμες οι θεματικές που αγγίζει ο Kelly. Ο ρατσισμός, το μίσος, η βία, ο παραλογισμός, η χαιρεκακία, η χειριστική συμπεριφορά, το ψέμα, η συγκάλυψη, η δοκιμή των ορίων, η συγχώρεση (ο Ντάνι λ.χ. έχει συγχωρέσει τη συμμορία που τον πείραξε) η προάσπιση της οικογένειας, η στέρηση της τελευταίας, η δημιουργία μιας καινούργιας, η νοσηρή αγάπη, η εκλογίκευση (η κατανόηση στερεύει όταν δεν μπορεί τίποτα να συγχωρεθεί πια), η εγκατάλειψη και η αδιαφορία του Κράτους, η εθελοτυφλία του συζύγου (όταν υβρίζουν τη γυναίκα του χυδαία και δημόσια μπροστά στο παιδί τους) είναι κάποιες από τις πιο ορατές.

 

Πρόκειται για μια παράσταση που αξίζει να παρακολουθήσει κανείς κυρίως για την υπέροχη, διεγερτική ατμόσφαιρα που συν-δημιουργούν κείμενο και σκηνοθεσία.

Ταυτότητα της παράστασης:
Σκηνικά-Κοστούμια :  ΑΡΕΤΗ ΜΟΥΣΤΑΚΑ

Σχεδιασμός Φωτισμών : ΣΤΕΛΛΑ ΚΑΛΤΣΟΥ

Μουσική-SoundDesign :  ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΑΔΑΜΑΝΤΙΔΗΣ

(InnerD)

Βοηθός Σκηνοθέτη :  ILYA ALGAER

Φωτογραφίες Promo :  ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΑΜΙΟΣ

Graphic Design : ΧΑΡΗ ΚΑΡΑΚΟΥΛΙΔΟΥ

Trailer: ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΑΜΟΥ

https://www.youtube.com/watch?v=63iBeFQW6Zw

Παίζουν οι ηθοποιοί:
Κωνσταντίνος Μάρκελλος (Ντάνι)
Χρήστος Παπαδόπουλος (Λίαμ)
Ελένη Στεργίου (Έλεν/Λέντσα)